2024

Wykład 11 stycznia 2024 roku, "Mistrzowie słowa i obrazu" - o twórczości Stanisława Wyspiańskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza, dr hab. Marek Kochanowski, prof. UwB . 

Występ Chóru „Janowianie”, działającego przy Gminnym Ośrodku Kultury Sportu i Turystyki w Janowie. Dyrygent - Lilia Żylińska, kierownik chóru - Stanisława Kowalczuk.

Prof. Marek Kochanowski - literaturoznawca, pisarz, eseista, aktywny animator kultury, a także pasjonat i popularyzator czytelnictwa. Promuje czytanie jako styl życia, bo jego zdaniem  literaturą można się bawić i wyjaśniać świat.

Już samo zestawienie tak silnych osobowości jak Stanisław Wyspiański i Stanisław Ignacy Witkiewicz było intrygujące. Obaj twórcy niby są nam znani, a jednak nieszablonowy wykład  prof. Kochanowskiego sprawił, że popatrzyliśmy na nich inaczej. 

Stanisław Wyspiański (1869-1907) – człowiek renesansu, artysta wszechstronny, uważany za czwartego polskiego wieszcza. Poeta, dramaturg (Klątwa, Wesele, Noc Listopadowa, Wyzwolenie, Akropolis), malarz (Autoportret z żoną, Śpiący Staś, Helenka
z wazonem, Planty o świcie), twórca polichromii ściennych i witraży (kościół Franciszkanów w Krakowie), projektant wnętrz i mebli. Zajmował się też  scenografią teatralną i reżyserią.  A teatr swój „widział ogromny”. Żył zaledwie 38 lat, ale zostawił po sobie wyjątkową spuściznę artystyczną. Do dziś jego dzieła inspirują współczesnych twórców. 

Dlaczego warto znać dramat Wyspiańskiego „Wesele”?  Bo Bronowicka chata to metafora Polski, rozprawienie się z różnymi naszymi mitami i przekonaniami o naszej doskonałości. Finalny taniec chochoła i zamroczonych alkoholem gości – symbol marazmu, uśpienia, niezdolności do działania, słomianego zapału. Lektura dramatu może zastąpić kozetkę psychoanalityczną – stwierdził wykładowca.

Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939) - malarz, rysownik i fotografik, dramaturg 

i powieściopisarz, filozof, teoretyk i krytyk sztuki. Dla jednych ekscentryczny skandalista, dla innych wizjoner wyprzedzający epokę. Uważał, że przyśpieszony rozwój cywilizacyjny, kultura masowa to zagrożenie dla przyszłości, że demokratyzacja doprowadzi do unifikacji,
a człowiek  zatraci zdolność do głębszych uczuć. Wszystko się spłyci. Witkacy tworzy więc koncepcję Czystej Formy. Sztuka nie może być realistycznym odtwarzaniem, lecz  świadomą deformacją rzeczywistości, by obudzić odbiorcę, wstrząsnąć nim, wytrącić z równowagi
i przyzwyczajeń. I takie są jego obrazy, powieści, dramaty. A człowiek wychodząc z teatru, powinien mieć wrażenie, że obudził się z jakiegoś dziwnego snu. Witkacy eksperymentował również z fotografią. W swojej Firmie  Portretowej, w której obowiązywał szczególny regulamin, tworzył niezwykłe wizerunki, często odbiegające od pierwowzoru. Z powodu swoich oryginalnych poglądów i niekonwencjonalnego trybu życia był przedmiotem burzliwych sporów. Ale współcześnie jest jednym z najczęściej tłumaczonych autorów polskich i najczęściej granym na zagranicznych scenach.

Ironią losu jest fakt, że nawet zza grobu puszcza do nas prześmiewcze oko. Wiadomo, że 18 września 1939 r., po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski, odebrał sobie życie. Ale krąży legenda, że przeżył i po wojnie zamieszkał w Łodzi.

Bożenna Krzesak-Mucha